Teken

Wat zijn teken?

Teken zijn parasieten en behoren tot dezelfde familie als spinnen.

Teken leven van het bloed van gewervelde dieren; ze bijten zich vast in de huid en laten zich na zich vol bloed te hebben gezogen, weer vallen. Het dier waarop de teek leeft, wordt gastheer genoemd. Bekende gastheren van teken zijn vogels, reptielen en verschillende zoogdieren zoals helaas ook de hond, kat en mensen.

Zijn teken schadelijk?
Teken kunnen verschillende nare ziekten overbrengen op dieren en mensen. Na muggen zijn teken de belangrijkste verspreiders van ziektes.

Waar komen teken voor?
Teken komen in heel Nederland voor. Teken vallen niet uit de bomen, zoals dat vaak gedacht wordt, maar ze leven vooral in struikgewassen, grassen en heide, dus ook in de tuin, op de golfbaan en het wandelpad of buurt grasveldje waar je de hond uit laat. De beste preventie tegen tekenziektes is het voorkomen van tekenbeten. Op de tekenradar https://www.tekenradar.nl/ vind u veel informatie over de verspreiding van teken

Wanneer zijn er teken?
Vanaf een buitentemperatuur van 8 graden worden teken actief. De periode met de meeste teken loopt vanaf maart tot oktober maar ook buiten deze periode kunnen teken actief zijn.

Wat te doen als u of uw hond een teek heeft: verwijder de teek zo snel mogelijk, dit verkleint de kans dat teken bacteriën overdragen.Verwijder de teek met een pincet of tekentang zonder de teek te beschadigen, niet in de teek knijpen aangezien er anders een risico is dat de teek zichzelf leeg maakt en het risico op een tekenbeetziekte verhoogt. Irriteer de teek niet met zeep, olie, alcohol of vuur etc., dit verhoogt de kans op besmetting! Het is verstandig om altijd contact met uw huisarts op te nemen bij een tekenbeet.

Hoe kunt u uzelf en uw hond het beste beschermen tegen teken: verderop in dit artikel staan diverse middelen welke u kunt gebruiken om u en uw hond tegen teken te beschermen.

Ziektes welke door teken overgebracht kunnen worden.

De ziekte van Lyme (borreliose)
De belangrijkste tekenziekte in Nederland is de ziekte van Lyme. Zowel de hond als de mens kan deze ziekte oplopen door een tekenbeet. Uit onderzoek blijkt dat 20-40% van de Nederlandse teken besmet is met de Borrelia-bacterie. Wanneer de ziekte van Lyme niet tijdig wordt herkent dan kunnen er ernstige problemen ontstaan. De ziekte van Lyme gaat niet zomaar over zonder behandeling. Onbehandeld kan er o.a. permanente neurologische schade, gewrichtsschade en hart-schade ontstaan.

Eerste verschijnselen:
Een symptoom bij de mens welke kenmerkend is, het verschijnen van een ovale of ringvormige verkleuring rond de plek van de tekenbeet,dit hoeft echter zeker niet altijd het geval te zijn. Wanneer deze uitslag wordt vastgesteld, dient men zo snel mogelijk behandeld te worden met antibiotica.

Honden en de ziekte van Lyme
Alhoewel honden vaak teken beten krijgen ontwikkelen gelukkig weinig dieren de ziekte van Lyme. Symptomen zijn vaak vaag of zelfs afwezig; koorts, lusteloosheid, verlies van eetlust, wisselende kreupelheid, gezwollen lymfeklieren, nierschade.

Het kan soms jaren duren voordat de hond ziek wordt van een tekenbeet of dat de ziekte wordt herkend. De rode plek die bij mensen vaak ontstaat rond de beet wordt bij honden meestal niet gezien.

Behandeling: Hoe sneller na een besmetting met de bacterie een antibioticakuur gegeven wordt, hoe meer kans op een succesvolle behandeling.

Babesiose
Babesiose is een ziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet (Babesia canis) en wordt overgebracht door een teek die vooral voorkomt in landen rond de Middellandse Zee, maar deze teek wordt de laatste jaren ook steeds vaker in Nederland aangetroffen. Mensen krijgen deze ziekte uiterst zelden. Honden kunnen deze infectie wel krijgen.

Eerste verschijnselen: 1-3 weken na besmetting door een tekenbeet kan de hond lusteloos worden en koorts krijgen, bloedarmoede krijgen en ook plast hij soms roodbruine urine. Sommige honden worden echter pas maanden later ziek. Babesiose is goed te behandelen. Maar zonder behandeling kunnen dieren aan de ziekte overlijden.
U kunt uw hond tegen babesiose laten inenten. Gebeurt dit voor het eerst, dan moet u de enting na drie weken laten herhalen. De bescherming is nooit helemaal volledig, maar de ziekteverschijnselen zullen minder heftig zijn.

Ehrlichiose
Deze ziekte (welke nauwelijks bij mensen voorkomt) wordt veroorzaakt door de parasiet (Ehrlichia canis). Teken besmet met deze bacterie komen voornamelijk voor rond het Middellandse Zeegebied. Toch zijn er net als bij andere tekenziekten meldingen van besmette honden die nooit in het buitenland zijn geweest. De parasiet wordt vooral overgebracht door de bruine hondenteek (Rhipichephalus sanguineus) die van oorsprong niet in Nederland voorkomt, maar de laatste jaren hier toch af en toe wordt aangetroffen.

Verschijnselen: in de acute fase (5 tot 21 dagen na besmetting) kunnen de volgende symptomen gezien worden: hoge koorts, sloomheid, verminderde eetlust, braken, vergrote lymfeknopen, bloedarmoede. Hierna kan de ziekte in een chronische vorm overgaan met perioden van koorts, verminderde eetlust, vermagering, gewrichtsontstekingen, darmproblemen, spierpijn, neusbloedingen.

Nieuw tekenvirus: TBE-virus

Sinds het voorjaar van 2016 is er een nieuw tekenvirus gesignaleerd in Nederland: Tick Borne Encephalitis (TBE). Het virus kan in zeer zeldzame gevallen leiden tot hersenvliesontsteking. Teken dragen het virus over op dieren en soms ook op mensen. Op de website van RIVM kun je hier meer informatie over vinden

Preventie van teken bij de mens

• Vermijden van gebieden met veel teken zoals hoog gras.

• Het dragen van beschermende kleding (hoge schoenen, sokken, lange mouwen, pet etc.)

• dagelijks opsporen en verwijderen van teken na een wandeling of het werken in de tuin.

• Controleer vooral warme en vochtige plekken zoals de liezen, oksels, knieholtes, achter de oren etc.

• Het gebruik van anti- teken middelen zoals sprays, rollers etc. (zie verder onder soorten bestrijdingsmiddelen). Er bestaat ook speciaal geïmpregneerde kleding.

• In het geval dat we toch een teek hebben deze zo snel mogelijk verwijderen.

• Wanneer u een rode kring of andere verkleuring rond de beet heeft direct naar de huisarts gaan. Deze kan verder onderzoek doen en snel een behandeling inzetten indien nodig. Het is verstandig om altijd contact met uw huisarts op te nemen bij een tekenbeet ook wanneer er verder geen verschijnselen zijn.

• 

De meest gebruikte soorten bestrijdingsmiddelen

Beschermende kleding met permethrine zijn te koop voor langdurig verblijf in de natuur en activiteiten met een hoog risico voor het krijgen van teken. Er zijn o.a. sokken en broeken te koop welke geïmpregneerd zijn. Deze kleding kan men veelvuldig wassen zonder dat de werking van het middel minder wordt. Onderzoek over beschermende kleding vind u hier.

Sprays en rollers met DEET.

Veiligheid: DEET is uitvoerig getest en is een relatief veilige stof . Na 40 jaar gebruik is gebleken dat DEET een veilig middel is, wanneer het volgens de regels wordt aangebracht (niet in ogen, mond, of wonden).

Effectiviteit: DEET is een breedspectrum afweermiddel, welke werkt tegen muggen, steekvliegen, mijten, vlooien en teken. Deet beschermt wanneer het op de huid of kleding wordt aangebracht. DEET kan direct op de huid worden aangebracht. Er zijn veel producten in de handel met concentraties DEET die variëren van 6 tot 35% . Producten met ten minste 30% DEET bieden een goede bescherming tegen teken. Voor kinderen is het aan te raden uw huisarts om advies te vragen. In ieder geval kinderen zeker niet met meer dan 30% Deet behandelen.

Gebruik: Om de 4 uur opnieuw aanbrengen en bij zweten vaker herhalen (Veel zweten kan de werking verminderen). Wanneer de bescherming niet meer nodig is het product afwassen.

Nadelen: DEET kan irritatie geven. DEET kan met name irritatie van ogen en slijmvliezen geven, daarom moet men voorzichtig zijn bij het aanbrengen op het gezicht.
DEET kan de effectiviteit van een aantal antizonnebrandmiddelen verminderen.
DEET moet zorgvuldig worden aangebracht, omdat het plastic (bijv. brilmonturen) en andere synthetische stoffen, leer en geverfde oppervlakken kan aantasten. DEET is ongevaarlijk voor natuurlijke stoffen, zoals katoen of wol en heeft geen effect op nylon.

Sprays en rollers met Icaridine (Pcaridin):

Veiligheid: Picaridin is nagenoeg reukloos, geeft geen huidirritatie, is vrijwel niet toxisch bij inhalatie of inslikken en is niet mutageen of carcinogeen. Picaridin is een nieuwer middel dus er is derhalve minder lang ervaring met het middel dan met Deet het geval is. Voor kinderen is het aan te raden uw huisarts om advies te vragen. Kinderen kunnen volgens de bijsluiter vanaf 2 jaar met 12,5% Picaridin behandelt worden.

Effectiviteit: Picaridin 20% is in veld- en laboratoriumstudies getest tegen muggen, vliegen en teken, bij de meeste studies is Picaridin effectiever dan Deet gebleken. Bij een studie onder 150 soldaten, werd gevonden dat veel minder soldaten ongemak en irritatie melden bij het gebruik van Picaridin dan bij gebruik van Deet. Picaridin heeft geen effect heeft op plastics en andere synthetische stoffen.

Gebruik: Om de 4 uur opnieuw aanbrengen en bij zweten vaker herhalen (Veel zweten kan de werking verminderen). Wanneer de bescherming niet meer nodig is het product afwassen.

Nadeel: is niet altijd verkrijgbaar in Nederland. In Duitsland, België en andere landen zit het o.a. in Autan (onder de naam Icaridin).

Plantaardige of natuurlijke afweermiddelen

Essentiële of etherische oliën: Er zijn duizenden planten getest als potentiële bron voor insecten afweermiddelen. De vele tot nu toe geteste plantaardige middelen benaderen geen van allen de effectiviteit en werkingsduur van b.v. DEET of Picaridin.

Planten, (waarvan de essentiële oliën effectief tegen insecten kunnen zijn), zijn o.a. citronella, ceder, verbena, geranium, lavendel, pijnboom, kaneel, rozemarijn, basilicum, tijm, knoflook en pepermunt. In tegenstelling tot de synthetische insecten afweermiddelen, zijn de plantaardige stoffen helaas nauwelijks onderzocht. De plantaardige stoffen, die getest zijn, gaven echter een kortdurende bescherming, in het algemeen korter dan 2 uur.

Citronella, tea -trea oil en Citroen eucalyptus olie zijn de meest gebruikte ingrediënten in "natuurlijke" of "plantaardige" middelen.

Veiligheid: Omwille van hun natuurlijke oorsprong worden essentiële oliën vaak ten onrechte als ongevaarlijk beschouwd. Het gaat om erg geconcentreerde producten die bij overdosering giftig kunnen zijn. Essentiële oliën zijn vooral giftig bij inslikken. Het risico is groter wanneer het om zuivere olie gaat. Pas nooit onverdunde olie toe. Essentiële oliën zijn niet toxisch op de huid, maar kunnen wel irritatie geven, daarom mag het niet in buurt van de ogen worden aangebracht. Inname door de mond kan gevaarlijk zijn. Oliën van salie, hysop, ceder, eucalyptus en kamfer zijn bijzonder gevaarlijk bij overdosering bij kinderen omdat ze stuipen kunnen veroorzaken.

Effectiviteit: Er zijn weinig data beschikbaar uit gecontroleerde studies waarin ze werden vergeleken met DEET of Picaridin. Wel toonden studies aan dat ze effectief kunnen zijn, maar met een veel kortere beschermingstijd. Citroen eucalyptus olie 30% is effectief maar moet zeer regelmatig worden opgebracht. Hierdoor is het minder handig tijdens langer verblijf in gebieden waar de teek voorkomt.

Giftig voor katten: Plantaardig betekent niet altijd veilig. Veel essentiële oliën zijn zeer giftig voor katten. Wanneer door bijvoorbeeld likken de kat Citroen eucalyptus olie binnen krijgt kan de dood erop volgen.

Preventie van teken voor de hond

• Het gebruik maken van anti- teken middelen zoals tekenband of pipetjes in de nek, tabletten, sprays etc..

• Het dagelijks opsporen en verwijderen van teken bij uw hond met een tekentang.

• In geval van verschijnselen direct naar de dierenarts gaan. Deze kan verder onderzoek doen en snel een behandeling inzetten indien nodig

• Vaccineren tegen Borrelia is mogelijk maar je kunt je afvragen of dit zinnig is. Meer informatie over deze enting vind u hier.

De meest gebruikte soorten bestrijdingsmiddelen

Pipetten van advantix (werkzame stoffen Imidacloprid en permethrine).
Vanaf welke leeftijd: 7 weken
Effectiviteit: hebben een tekenwerende en tekendodende werking.
Beschermt tegen: Teken, vlooien, luizen, muggen, zandvliegen.
Dosering: Elke 3 a 4 weken een pipet.
Zwemmen: Geen probleem. Kan schadelijk zijn voor de waterdieren derhalve na toediening ten minste 48 uur wachten voor de hond mag zwemmen.
Veiligheid: inname door de mond door bijvoorbeeld likken kan neurologische klachten veroorzaken.Kan giftig zijn voor katten. Mogelijk kankerverwekkend.

Pipetten van Frontline en Prac-tic (werkzame stof Pyriprole).
Vanaf welke leeftijd: 8 weken
Effectiviteit: hebben een tekenwerende en tekendodende werking.
Beschermt tegen: Teken, vlooien.
Dosering: Elke 4 weken een pipet.
Zwemmen: Geen. Kan schadelijk zijn voor de in water voorkomende organisme derhalve is het raadzaam na toediening ten minste 48 uur wachten voor de hond mag zwemmen.
Veiligheid: inname door de mond door bv likken kan klachten veroorzaken.
Kan giftig zijn voor katten.
Mogelijk kankerverwekkend.

Banden van Scalibor (werkzame stoffen Deltamethrin).
Vanaf welke leeftijd: 7 weken
Effectiviteit: Legt een beschermlaag aan over de huid. Bij contact door de teek zal deze binnen afzienbare tijd sterven en kan ze zich niet vasthechten.
Beschermt tegen: Teken, muggen, zandvliegen.
Dosering: gehele seizoen (5 á 6 maanden).
Zwemmen: de band mag nat worden en is dus geschikt voor honden die graag zwemmen. Kan schadelijk zijn voor de in water voorkomende organisme. Liefst dus de band uit doen tijdens het zwemmen.
Veiligheid: kan giftig zijn voor katten

Banden van Seresto (werkzame stoffen Imidacloprid en flumethrine).
Vanaf welke leeftijd: 7 weken
Effectiviteit: Legt een beschermlaag aan over de huid. Bij contact door de teek zal deze binnen afzienbare tijd sterven en kan ze zich niet vasthechten.
Beschermt tegen: Teken, vlooien, luizen, zandvliegen.
Dosering: gehele seizoen (7 a 8 maanden).
Zwemmen: de band mag nat worden en is dus geschikt voor honden die graag zwemmen. Kan schadelijk zijn voor de in water voorkomende organisme. Liefst dus de band uit doen tijdens het zwemmen.
Veiligheid: kan giftig zijn voor katten

Bravecto tabletten (werkzame stof fluralaner)
Vanaf welke leeftijd: 7 weken
Effectiviteit: tekendodende werking. Teken komen na het vastbijten in contact met de werkzame stof en zullen sterven.
Beschermt tegen: Teken, vlooien.
Dosering: elke 8-12 weken.
Zwemmen: geen bezwaar.

Veiligheid: in het geval bij bijwerkingen kan de inname niet ongedaan worden gemaakt ook is er geen antigif beschikbaar. Deze tabletten zijn veel in het nieuws geweest i.v.m. ernstige overgevoeligheidsreacties. Wij raden u aan om voor u dit middel toedient zich goed in te lezen op internet betreffende de mogelijke pro's en contra's van dit middel.

Plantaardige en/of natuurlijke afweermiddelen

Knoflook
Effectiviteit: teken lijken minder vaak te bijten.
Dosering: voor een hond van 20 kilo niet meer dan 2 teentjes per dag.
Zwemmen: geen bezwaar.
Veiligheid: teveel knoflook kan bloedarmoede veroorzaken. Verse knoflook met mate voeren (5 gram per kilogram lichaamsgewicht per dag kan een giftige werking hebben).

Etherische oliën

Effectiviteit: teken lijken minder vaak te bijten. Enkele aanbevolen oliën voor vlo en teken bestrijding : Eucalyptus- Geranium- Lavendel- Citroengras
Dosering: 1 druppel etherische olie op ten minste 10 druppels basis olie ( bv kokos olie)
Zwemmen: geen bezwaar.

Veiligheid: Etherische of essentiële oliën worden vaak ten onrechte als ongevaarlijk beschouwd. Deze oliën zijn vooral giftig bij inslikken. Omdat honden hun vacht likken kunnen ze de oliën binnen krijgen. Pas nooit onverdunde olie toe maar leng het voldoende aan. Indien correct gebruikt zijn etherische oliën veilig te gebruiken. Honden zijn veel gevoeliger voor etherische oliën dan mensen. Veel oliën kunnen dan ook giftig voor honden zijn. Op de volgende site ( https://www.certapet.com/essential-oils-for-dogs/ ) staan lijsten van veilige en gevaarlijke oliën. Veel essentiële oliën zijn zeer giftig voor katten. Wanneer door bijvoor-beeld likken de kat bijvoorbeeld Citroen eucalyptus olie binnen krijgt kan de dood erop volgen.

EM-X keramiek pijpjes

Effectiviteit: momenteel is er geen enkel bewijs dat dit middel werkt. Op forums zie je veel positieve maar ook negatieve ervaringen omtrent de werking. Op het internet kon ik geen enkel wetenschappelijk bewijs vinden dat deze kralen werken tegen teken of vlooien. Navraag bij de winkel die EM-X kralen verkoopt in Nederland leverde op dat er geen enkel research bij hun bekent was omtrent de werking tegen teken en vlooien. Hun claim op hun site dat het middel werkzaam was beruste uitsluitend op positieve ervaringen van klanten. Echter dit is onvoldoende bewijs om te kunnen stellen dat dit middel enige bescherming tegen teken of vlooien geeft. Emwinkel.nl zou de site gaan aanpassen op dit punt. Ik heb tevens de firma in Japan (EMRO) aangeschreven om meer informatie omtrent de onderbouwing en ik ben benieuwd of ik antwoord ga krijgen.

Dosering: De keramiek kralen/ pijpjes worden in halsbanden verwerkt. De werking zou pas na enkele weken optreden.

Zwemmen: geen bezwaar.
Veiligheid: geen gegevens.

Pauline Stern-Hanf

Bronnen:tekenradar.nl , tegenteken.nl, RIVM, Antigifcentrum, Lymevereniging